Olej w mechanizmie różnicowym – eksploatacja i wymiana
Olej w samochodzie jest ważny nie tylko dla silnika. Równie istotny jest on dla mechanizmu różnicowego, w który wyposażony jest każdy pojazd.
Każdy współczesny samochód jest wyposażony w przynajmniej jeden mechanizm różnicowy (inaczej dyferencjał). Natomiast w niektórych autach, np. terenowych lub sportowych, może być ich więcej – po jednym na każdej osi plus centralny (międzyosiowy). I podobnie jak każda przekładnia, mechanizm różnicowy wymaga odpowiedniego smarowania.
Do czego służy mechanizm różnicowy
W różnych sytuacjach drogowych dwa koła tej samej osi pokonują odcinki o różnych długościach. Najprostszym przykładem jest jazda po łuku drogi. Aby zachować prawidłowy tor jazdy, koła muszą obracać się one z różnymi prędkościami. Podobnie jest podczas omijania przeszkody lub na śliskiej albo luźnej nawierzchni. Jedno z kół może mieć dobrą przyczepność, podczas kiedy drugie kręci się w miejscu. Żeby było to możliwe konieczne jest zastosowanie dyferencjału. W klasycznym mechanizmie różnicowym moment obrotowy jest przekazywany jednakowo na oba koła, niezależnie od napotykanego oporu. W efekcie, koło o niższych oporach toczenia może obracać się szybciej od tego, które ma opór większy. W autach z napędem na jedną oś, dyferencjał znajduje się wyłącznie pomiędzy kołami danej osi. Natomiast w sportowych lub terenowych samochodach z napędem na cztery koła można spotkać również międzyosiowy (inaczej centralny) mechanizm różnicowy. Regulujący różnicę prędkości obrotów kół przednich i tylnych. Rolę centralnego mechanizmu różnicowego może, obok klasycznej przekładni mechanicznej, pełnić również sprzęgło wiskotyczne VCU lub Haldex.
Obsługa mechanizmu różnicowego
Niezależnie od tego czy w danym pojeździe zastosowane jest rozwiązanie wykorzystujące przekładnie zębate czy sprzęgło lepkościowe, każdy dyferencjał wykorzystuje olej.
Zadania oleju
Najważniejsze zadania oleju to: ciągłe smarowanie współpracujących ze sobą elementów, obniżanie ich tarcia i wibracji (a w konsekwencji zużycia i hałasu), ochrona przed korozją i pielęgnacja części. Zaniedbanie wymian oleju, zalecanych najczęściej co kilkadziesiąt tysięcy kilometrów, będzie skutkowało skróceniem żywotności dyferencjału. W przypadku auta używanego, jeśli nie ma pewności co do stanu oleju, warto wymianę potraktować jako jedną z części tzw. „pakietu zerowego”, a więc czynności wykonanych w aucie zaraz po jego zakupie.
Typy olejów
W zależności od konkretnego auta, stosowane są różne typy olejów silikonowych lub zwykłych. Najważniejszą zasadą w eksploatacji jest przestrzeganie wskazań producenta dotyczących częstotliwości wymian oraz charakterystyki oleju. Obecnie najpowszechniejszymi w użyciu olejami do mechanizmów różnicowych są oleje o klasie GL-4 oraz GL-5, przy czym warto pamiętać, że zwykle nie można używać ich zamiennie ani używać teoretycznie lepszego GL-5 tam, gdzie zalecany jest GL-4. Zawsze jednak należy trzymać się wytycznych określających klasę lepkości oleju. Stosuje się tu klasyfikację SAE, a najczęściej występują oleje o klasach 75W, 80W, 90W oraz 140W.
Kiedy wymienić?
Jeśli chodzi o częstotliwość wymian okresowych, to najlepiej korzystać z sugestii producenta auta. W przypadku samochodów eksploatowanych ekstremalnie (w terenie lub na torze wyścigowym) można wymieniać olej nawet częściej niż zaleca instrukcja samochodu. Jeśli nie wiadomo jaki olej i terminy wymian zaleca producent, należy skontaktować się z wykwalifikowanym warsztatem. Wizyta w serwisie jest oczywiście koniecznością zawsze wtedy, kiedy pojawią się wycieki widoczne pod samochodem lub na obudowie mechanizmu różnicowego, podejrzane hałasy lub odczuwalne tarcie itp.
Warto pamiętać
Nie należy zaniedbywać regularnych wymian oleju w mechanizmie różnicowym. Przepracowany olej nie będzie spełniał funkcji ochronnych i jeżeli np. pojawią się opiłki metalu pochodzące ze współpracujących kół zębatych, to bardzo szybko doprowadzi to do poważnych zniszczeń. Sama wymiana nie jest szczególnie skomplikowaną operacją serwisową, ale jej wykonanie należy powierzać wyłącznie wykwalifikowanym mechanikom. W starszych samochodach wymiany są z reguły znacznie częstsze niż w nowych. Jeżeli obudowa mechanizmu jest brudna od oleju, to trzeba ją przy okazji wymiany dokładnie wyczyścić, aby ułatwić identyfikację miejsca ewentualnego wycieku. Właściciele pojazdów terenowych, po jazdach w głębokiej wodzie muszą liczyć się z koniecznością wymiany oleju, bo może się do niego dostać woda. Z kolei w samochodach sportowych olej w dyferencjałach należy wymieniać znacznie częściej, szczególnie po dłuższych i forsownych jazdach po torze.
